Wielkanoc Ostern

 

   Czas Wielkanocy rozpoczyna się w Niedzielę Palmową. W tym dniu święci się palmy. Na Śląsku palmy do święcenia zawsze wykonuje się z wierzbowych witek, bo one pierwsze rozwijają się wiosną. Po poświęceniu palmy w kościele i powrocie do domu domownicy łykają po jednym albo po trzy "wierzbowe kotki", gdyż wierzono iż chronią one przed chorobami gardła. 

   Wielkanocny czas zaczyno sie we Palmowo Niedziela. Je to dziyń w kierym sie świynci palmy. Slonske palmy robi sie ze wiyrbowych witkow, bo piyrsze puszczajom na wiosna. Jak sie po mszy przidzie nazot z kościoła z poświynconumi palmami, to kożdymu domownikowi dowo sie do połknycio jedna abo i trzi baźki. Wszytcy wierzom, że bez to nie bydzie ich boleć w karku.

 

 

   W Wielki Czwartek w kościołach milkną dzwony, a zamiast nich używa się drewnianych klekotek, kołatek. Gospodarz z poświęconej palmy robi krzyżyki, które w Wielki Piątek wyniesie w pole.  Msza Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna obchód Triduum paschalnego.  

   We Wielki Sztwortek w kościele zawionzuje sie zwony i zwonki a miesto nich klekoto sie kołatkom abo klekotkom. Kożdy siedlok abo inszy gospodarz wije z tych poświynconych palmow krziżyki, kiere we Wielki Piontek bydzie stawioł na polu. Wieczornom mszom we Wielki Sztwortek rozpoczyno sie Tridium paschalne.

 

 

   W Wielki Piątek gospodarz przed wschodem słońca zanosi zrobione krzyżyki na swoje pola i ogrody. Wbija je do ziemi, aby chroniły ją przed gradem, suszą i powodziami. Wcześnie rano wszyscy  idą do rzeczki, aby w milczeniu obmyć się zimną wodą obmywanie ma zabezpieczyć przed wszelkimi chorobami. Piątek to dzień ścisłego postu.  

 

   We Wielki Piontek gospodarz, jeszcze przed wschodym słońca biere uwite palmowe krziżyki i niesie na zegroda i do pola. Tam styrko je do ziymi coby opatrowały od sucha, iberszwemungow a krupow. Wczas rano tyż wszyjscy idom ku rzyce. Nie godajom yno obmywajom sie zimnom wodom. Take obmycie pomogo procim wszyckim chorobom. Wielki Piontek to je dziyń cołkowitego postu.

 

 

   Wielka Sobota to dzień wody, ognia i święconego jedzenia. Od poświęconego ognia zapalano świecę gromnice, które chronią dom w czasie burzy. Poświęconą wodę wlewało się do domowych kropielniczek. Po południu w Wielką Sobotę niesie się do święcenia jedzenie tzw. "święcone" – ten zwyczaj do wielu okolic zawitał stosunkowo niedawno – „z Polski”.

 

   Wielko Sobota to dziyń świyncynio wody, ognia i jodła. Ogiyń do świyncynio musi sie skrzesać. Od niygo zapolo sie gromniczka co chroni od grzmotow. Świyncono woda nalywo sie do ekstra kuflikow. Po połedniu we Wielko Sobota niesie sie jodło do poświyncynio. Tyn zwyk prziszoł niedowno z Polski.

 

 

   Niedziela Wielkanocna rozpoczyna się uroczystą mszą – rezurekcją. Po mszy wszyscy domownicy zasiadają do uroczystego śniadania, na którym zjada się poświęcone pokarmy. Na Śląsku niedziela to dzień bez dymu i ognia, czyli w tym dniu nie gotowano na piecu. Dla dzieci to najprzyjemniejszy dzień świąteczny, gdyż "szukają zająca" w gniazdach wcześniej zrobionych przez siebie na podwórku lub w ogrodzie. Prezenty te nie były bogate – najczęściej były to jajka malowane, jajeczka z cukru lub baranek cukrowy czy zajączek z czekolady.  

 

   Wielkanocno Niedziela napoczyno sie uroczystom jutrzniom - rezurekcyjom. Po mszy wszyjscy siodajom do kupy i sniodajom to poświyncone jodło. Na Ślonsku ta niedziela je bez kurzu i ognia, w ten dziyń sie nie warzi na blasze. Dlo dzieci je to najpiykniejszy dziyń bez świynta. Na dworze abo we zegrodzie szuko sie wteda gniozda od zajonczkow zmaszketami. Przeważnie nie ma tego za wiela. Pora kroszonkow, cukrowe baranki abo farbione, cukrowe jajca. Nikiej sie trefi i czekuladowy zajonczek.

 

 

   Poniedziałek Wielkanocny zwany „lanym” – czyli „śmigus dyngus” Każda dziewczyna musiała być polana co oznaczało, że będzie w życiu szczęśliwa. Za polanie każdy chłopiec otrzymywał kroszonkę (pisankę). Jej kolor miał znaczenie czerwone jajeczko dawało się temu wybranemu chłopakowi, czarne osobom starszym, szanowanym, żółte takiemu kawalerowi, którego się nie chciało.  

 

    Pyndziałek Wielkanocny abo Drugie Świynto to je śmigus-dyngus. Chodzi sie ku dziołszkom abo z sikawkom a nikiej i z ajmrym. Kożdo chce być poloto, bo to mianuje co bydzie szczynśliwo. Karlus, synek abo kawalyr za posikanie dostowo kroszonka. Farby na kroszonce majom swoje znaczynie. I tak: czerwono dostowoł tyn, co go dziołszka mo rada. Czorno była lo starszych i zocnych a żółto dlo tych co sie ich nierada widziało.

 

 

   Kroszonki znane są na Śląsku, Warmii i Mazurach. Pisanki malowane gorącym woskiem popularne są w całej Polsce. Na Kurpiach i w Łowickiem wydmuszki oklejane są kolorowymi wycinankami, a gospodynie Opolszczyzny i Mazowsza ozdabiają wielkanocne jaja rdzeniem sitowia. Już na kilka tygodni przed Wielkanocą gospodynie gotują i farbują jaja w najlepszych, sprawdzonych farbach. Kiedyś używały naturalnych barwników, najładniejszą zieleń dawało młode żyto, czerń pozyskiwano z wygotowanych olchowych szyszek, a różne odcienie czerwieni i brązu z łusek cebuli. Również zdobienia posiadają swoją symbolikę. Znajdujemy w nich głównie motywy solarne, ale w zależności od regionu mogą to być np. archetypiczne figury geometryczne. I tak na przykład szlaczki utworzone z różnych figur symbolizują nieskończoność, czerwień i biel oznaczają szacunek dla duchów opiekujących się domostwem, czerń w połączeniu z bielą czci duchy ziemi, zieleń symbolizuje odrodzenie przyrody i miłość, natomiast brąz rodzinne szczęście.

   Kroszonki znajom na Ślonsku, we Warmii i Mazurach. Kroszonki malowane gorkim woskym zno cało Polska. Na Kurpiach i kole Łowicza na próżno szkorupa od jajca przilepio sie wystrzigowanki. Gospodynie kole Opolo i na Mazowszu ozdobiajom jajca na Wielkanoc biołym drzyniym ze situ. Pora dni przed Wielkanocom warzi sie i farbi kroszonki na rozmańte farby. Downiejsze, naturalne farby robiyło sie tak: nojpiykniejszo zielono była ze młodego żyta, czorno była ze warzonych olszowych szyszkow a rozmańte ciynie żółto-czerwono bronotne ze łuskow od cebule.

 

 

Konna procesja w Ostropie

www.malanowicz.eu

Moje pasje

Silesiana

Obyczaje