Bastion – dzieło fortyfikacyjne, zbudowane na planie pięcioboku, usytuowane na załamaniach obwałowania twierdzy, wysunięta przed jej front, przeznaczone do walki bliskiej (osłona ogniem bocznym frontu bastionowego) oraz do walki dalekiej (prowadzenie ognia czołowego na przedpole). Bastiony budowane były z wału lub nasypu ziemnego, wzmocnione od strony rowu murem oporowym. Bok zwrócony na zewnątrz nosił nazwę czoła, a zwrócony ku kurtynie – barku, natomiast szyja łączyła bastion z wnętrzem twierdzy. Kąt zawarty między czołami nazywano szpicem, a jego dwudzielną – kapitalią. Bastiony znane były już w starożytności, lecz wykorzystywanie ich jako elementów systemu fortyfikacyjnego zapoczątkowano we Włoszech, w drugiej połowie XV wieku (Mariono di Jacopa), a następnie rozwinięto w Holandii (Adam Freytag) i we Francji (Sebastian le Prestre de Vauban). Z czasem bastiony uległy różnym modyfikacją, polegającym na: zaostrzeniu szpica w celu zmniejszenia skuteczności ognia przeciwnika, budowie nadszańców, obniżeniu stanowisk ogniowych dział flankujących kurtynę i osłonięciu tych dział orilionem, później budowano samodzielne, wyodrębnione z narysu, tzw. bastiony wydzielone. W Polsce fortyfikacje bastionowe pojawiły się w drugiej połowie XVI wieku i otaczano nimi siedziby magnatów, tworząc tzw. Zamki bastionowe, a także stanowiły obwarowania miast lub klasztorów.

   W okresie wczesnego średniowiecza osady obronne otaczane były obwarowaniami ziemno-drewnianymi w tzw. systemie ścianowym. Wykorzystując z reguły naturalne właściwości obronne terenu, osady zakładano na szczytach wzgórz, na brzegach rzek, w terenach otoczonych bagnami. Po najdawniejszych zabytkach pozostały jedynie relikty archeologiczne, czasem czytelne w terenie ślady ziemnych wałów i fos. Ziemno-drewniane obwarowania w systemie ścianowym oraz zatokowym (faza rozwojowa, pozwalająca na zastosowanie miejscowo sposobu flankowej obrony np. bramy) stosowane były do pocz. XVII wieku. Równolegle do systemu ścianowego rozwijano, także od czasu wczesnego średniowiecza, system wieżowy. Były to wieże, najczęściej drewniane, wznoszone w ciągu wałów lub parkanów obronnych. Pełniły funkcję punktów obserwacyjnych, miejsc „ostatniej obrony”. Służyły także do miejscowego, wertykalnego sposobu obrony np. bramy wjazdowej. Funkcję tę pełniły też wieże kościelne i dzwonnice oraz górne kondygnacje kościołów lub dworów. Pierwszym systemem obronnym, posługującym się nowym, skrzydłowym sposobem obrony, jest system basztowy. Murowane baszty wznoszone były w ciągu murów obronnych otaczających miasta, klasztory lub zamki. System basztowy rozwijał się od późnego średniowiecza. Początkowo baszty służyły jedynie dla broni ręcznej. Od pocz. XVII w. budowano też obszerniejsze baszty dla artylerii (tzw. baszty ogniowe lub basteje). Najdoskonalsze rozwinięciem skrzydłowego systemu obrony stanowi system bastionowy. W końcu XVII w. pojawia się nowy, kleszczowy system obronny. 

   Wzorcowym przykładem typu nowożytnej zamiejskiej rezydencji pałacowej połączonej z bastionowymi fortyfikacjami (tzw. palazzo in fortezza) jest Palazzo Farnese w miejscowości Caprarola – pałac w stylu późnego renesansu powstały w latach 1547–1559 wg projektu G.B. Vignoli dla A. Farnese. Wybudowany został na planie regularnego pięcioboku, z wewnętrznym okrągłym dziedzińcem arkadowym i cokołem o zarysie bastionowej fortyfikacji, z dekoracją malarską i stiukową Taddeo i Federico Zuccarich.