|   Emil
    i Georg Zilmannowie  –
    twórcy industrialni  
              
 
      
      
        
          |   
            Najbardziej znanymi na Górnym
          Śląsku twórcami architektury przemysłowej są Emil i Georg Zillmannowie. O randze ich działalności niech świadczy fakt,
          że spośród zachowanych obiektów trzy znalazły się na śląskim
          Szlaku Zabytków Techniki, a są to: elektrociepłownia Szombierki
          oraz osiedla Giszowiec i Nikiszowiec. Obiekty zaprojektowane przez
          Zillmannów znajdują się w wielu miastach Górnego Śląsku, również
          w Gliwicach.
   
            Kuzyni Emil i Georg (ich ojcowie byli braćmi) urodzili
          się w Międzyrzeczu (d. Meseritz), w dzisiejszym województwie
          lubuskim. Byli właściwie rówieśnikami, gdyż Emil urodził się 20
          czerwca 1870, a Georg 9 lipca 1871 roku. Rodzina utrzymywała się z
          pracy na roli, nie było w niej tradycji związanych z budownictwem,
          co więcej byli pierwszymi z rodziny, którzy uzyskali wyższe wykształcenie.
          Ukończyli mianowicie Królewską Wyższą Szkołę Techniczną w
          Charlottenburgu (od 1920 roku dzielnica Berlina) i tam też się
          osiedlili otwierając biuro projektów. I pomimo iż najwięcej
          projektów zrealizowali na Górnym Śląsku, siedziby w
          Charlottenburgu nie zmienili. Początkowo każdy z nich pracował na własny
          rachunek, jednak dopiero kiedy połączyli siły zaczęli odnosić
          sukcesy. Ponieważ trafili w czas dobrej koniunktury na Górnym Śląsku,
          napływały stamtąd liczne zlecenia, a architekci szybko dorobili się
          cenionej marki. Jednak gdy nastał czas wielkiego kryzysu,
            Zillmannowie, którzy dochody lokowali w akcjach i obligacjach
          stracili cały majątek. 
               
            22 maja 1937 roku zmarł Emil, pozostawiając
          czworo dzieci i z tą właściwie chwilą można mówić o końcu
          firmy projektowej. Georg zmarł 25 listopada 1958 roku.
           | 
 mam
          nadzieję, że "Gazeta" wybaczy –
          dla dobra upowszechniania wiedzy |   
               
              
              
                
                  | Katowice   – 
                      Giszowiec Osiedle  | 
      Inicjatorem budowy Giszowca,
      był dyrektor Anton Uthemann. Jego koncepcja przewidywała budowę osiedla
      o wiejskim charakterze, złożonego w większości z wolnostojących
      jedno- i dwurodzinnych domków otoczonych niewielkimi ogrodami.
      Osiedle
      wybudowano w latach 1907–1910. |  
                  |   |   |   |  
                  |   |   |   |  
                  | Katowice   –
                    Nikiszowiec Osiedle
                   | 
                    Ponieważ ilość
      mieszkań na Giszowcu okazała się niewystarczająca, dlatego
      postanowiono wybudować kolejne osiedle – Nikiszowiec.
      To unikalne osiedle w odróżnieniu od Giszowca ma charakter
      miejski.  |  
                  |   |   |  
                  |   |   |   |  
                  | Gliwice Kopalnia  | 
     Zaprojektowany w
    1912 roku kompleks zabudowań kopalni
    „Gliwice” tworzył
    niepowtarzalny krajobraz przemysłowy. Wyróżniała się wśród nich
    cechownia z wieżą ciśnień, usytuowaną w osi budynku. Najciekawszym
    pomieszczeniem była natomiast sala odpraw, w której konstrukcję dachu osłania
    od spodu sklepienie zwierciadlane z lunetami. Kopalnia „Gliwice”
    zakończyła swoją działalność w 1999 roku. Rok później zapadła
    decyzja o adaptacji kompleksu na cele edukacyjne. Do dziś nie zachowały się
    niestety wieże szybowe, ani maszyny wyciągowe. 
                     |  
                  |   |  |   |  
                  |  |   |  
                  | Bytom   –
                    Szombierki   Elektrownia
    
                   | 
                    Znajdującą się tu elektrownię „Oberschlesien”,
      w swoim czasie jedną z największych elektrowni w Europie wybudowano w
      latach 1918–1920. Jest to modernistyczna budowla z klinkierowej cegły,
      monumentalny charakter obiektu wywiera niezwykłe wrażenie. W czerwcu
      2011 roku nowy właściciel Elektrociepłowni, fiński koncern Fortum
      zamknął gmach dla zwiedzających, wcześniej odbywały się tu koncerty,
      spektakle, wernisaże.
    
                     |  
                  |  |  |  |  
                  |  |  |  
                  | Świętochłowice Siedziba dóbr Donnersmarcków
 | 
                     Została ona zbudowana
                    prawdopodobnie jeszcze przed 1883 rokiem, jednak na samym
                    gmachu widnieje data 1897. |  
                  |   |   |  |  
                  |  |  |  |  
                  | Mysłowice Wieża Bismarcka
    
                   | 
                     Wieża powstała z inicjatywy władz
                    powiatu katowickiego na 35-metrowym wzgórzu na prawym
                    brzegu Przemszy. Do realizacji wybrano projekt Zmierzch
                    Bogów autorstwa Wilhelma Kreisa nieznacznie zmieniony
                    przez berlińskiego architekta Zillmanna. Wykonanie robót
                    zlecono A. Krawczykowi z Mysłowic. Kamień węgielny położono
                    8 maja 1907 roku. 20 października 1907 roku odbyło się
                    uroczyste otwarcie wieży. Po plebiscycie na Śląsku wieżę
                    nazwano Wieżą Powstańców, a później nadano jej
                    imię Tadeusza Kościuszki. 21 sierpnia 1933, decyzją ówczesnego
                    wojewody śląskiego Michała Grażyńskiego, wieża została
                    zburzona, a kamień z jej rozbiórki wykorzystano do budowy
                    schodów katowickiej katedry i kościoła pw. Matki Boskiej
                    Bolesnej w Brzęczkowicach |  
                  |   |  |  |  
                  |  |  |  |  
                  | Zabrze   –
                    Rokitnica Powiatowy
                    Dom Inwalidów
    
                   | 
                    W Zabrzu-Rokitnicy znajduje się Powiatowy Dom Inwalidów, który był
    jednym z pierwszych śląskich projektów Zillmannów. Wybudowano go w
    latach 1902–1904. W dwu- i czteroosobowych pokojach mogło przebywać
    tu 130 pacjentów. Poza tym przygotowano oddział dla obłożnie chorych,
    urządzono salę modlitewną, a obok budynku głównego postawiono kaplicę
    i budynek gospodarczy. Od 1948 r. budynki te należą do Śląskiej Akademii
    Medycznej. |  
                  |   |   |   |  
                  |  |  |  |   
 
 Zillmannowie
      zaprojektowali również dwa budynki dla osiedla „Zandka” w
      Zabrzu (Dom dla 11 rodzin robotniczych, z
      pomieszczeniami sklepowymi na parterze  –
Krakusa 8 (1920)
             
  
             
              
              
                
                  |  |   Zdjęcia „spiraciłam“
                    na wystawie
                    w Zabrzu podczas Dni Dziedzictwa 2011 |  
  
             
Z ich
pracowni pochodzą również projekty domów dla pracowników
    kopalni 
 „Sośnica” znajdujące się przy ulicy Pszczyńskiej.
             szyb "Carmer"
            kopalni Giesche
             -
            szpital powiatowy i dwie szkoły w rodzinnym Międzyrzeczu
            
             - hotel
            „Atlas” w Berlinie
            
             -
            szpital Hutniczy w Roździeniu i Zakład Diakonisek w Poznaniu
            
             - wieża wodna w
            Katowicach
            
             -
            zabudowania kopalni „Rozbark” oraz najprawdopodobniej
            kopalni „Sośnica”
            
             -
            zabudowania huty cynku "Uthemann" 
            
             -
            budynek zarządu kopalni Ferdynand
            
             -
            obecny gmach IPN w Katowicach przy ul. Kilińskiego, dawna siedziba policji -
            domy mieszkalne pracowników kopalni
            „Kleofas”
    
  
      
        | Materiały
            źródłowe:
             
            
             Łukasz
            Skop; Kuzyni
            Zillmannowie – Twórcy
            industrialnych perełek architektonicznych
            
             Joanna
            Tofilska; Emil i Georg
            Zillmannowie – architekci górnośląskich przemysłowców
            
            Górny
            Śląsk przed laty,
            Anton Oskar Klaussmann wyd.I Berlin 1911, wyd. II MHK Katowice 1997
            tłum. Antoni Halor.
            
             L.
            Szaraniec, Osady i osiedla Katowic; Wydawnictwo Śląsk 1984
             
             wikipedia
               Zdjęcia
            archiwalne :
            
             Śląska
            Biblioteka Cyfrowa
            –
             H.von Reuffurth, Gieschewald ein neues
            oberschlesisches Bergarbeiterdorf der Bergwerksgesellschaft , Kattowitz
            1910
            
             „Oberschlesien
            im Bild“
             
             fotopolska.eu
             stare pocztówki
            
               Tekst,
            zdjęcia współczesne i opracowanie: Małgorzata Malanowicz   Gliwice
            2014 |  |